کد مطلب:4283 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:32

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چه تفاوتي بين ايدئولوژي و فرهنگ است؟

ابتدا معناي اين دو واژه را بايد داشت. فرهنگ (colture در انگليسي، و Kultur در زبان آلماني) مركب از دو واژه فر به معناي پيش و هنگ از ريشه اوستايي THANG به معناي كشيدن تشكيل شده و كلمات فرهختن و فرهيختن در ادبيات فارسي ريشه است كه به معناي تربيت كردن و ادب آموختن است. و نيز فرهنگدر فارسي به معناي دانش، عقل، فضل، ادب، بزرگي و سنجيدگي به كار رفته است، و نيز به معناي شاخه درختي كه در زمين خوابانيده مي شود تا جاي ديگر سر بر آورد و كار ريز آب گفته مي شود.

از نظر اصطلاحي، با اينكه صدها تعريف براي واژه فرهنگ ذكر كرده اند، نقطه مشترك خاصي وجود ندارد، اما به طور كلي اين تعريف را بهتر مي توان ديد كه: فرهنگ عنصر هويت ساز جوامع و مظهر حيات عقلايي آنها است و كليتي است كه از تركيب خصوصيات و نمادهاي به وجود آمده در هر جامعه پديد مي آيد، كه هسته مركزي اين كليت و حيات عقلايي، نگرش موجود در هر جامعه درباره انسان و حقوق بنيادين اوست.

و تعريف توصيفي يا تشريحي از فرهنگ مي توان گفت: فرهنگ به عنوان يك كليت از ويژگي هاي اساسي گروههاي اجتماعي، تصورات، باورها، هنرها، آداب و رسوم بشري، ميراث ملي، راه و روش زندگي يك قوم، نظام ويژگي هاي مادي و معنوي كه به منظور تأمين نيازهاي بشري سامان يافته اند.

فرهنگ ثمره فعاليتهاي فكري و سيري جوامع و چكيده زندگي اجتماعي است و در تمامي ضوابط فردي و اجتماعي منعكس مي شود. مؤلفه هاي فرهنگ عبارتند از همان آداب، رسوم، باورها و نظام ارزشي حاكم بر جامعه، بنابراين ايدئولوژي جزئي از فرهنگ هر قوم است. جامعه اي كه از فرهنگ قوي برخوردار باشد، اصول و معيارهاي عملي خاصي دارد كه به آن ايدئولوژي گفته مي شود. ايدئولوژي در مقابل جهان بيني است در مكتب اسلام اصول عقايد را مي توان جهان بيني ناميد، و فروع دين و در واقع بخش عملي احكام را ايدئولوژي. و چون فرهنگ بايد واجد باورها باشد، اين باورها، كه همان جهان بيني هستند، به فرهنگ جهت بخش و صاحبان فرهنگ را راهنمايي مي نمايد كه به چه معيارها و موازين ارزشي پاي بند باشند و بر اساس چه خطوطي عمل و حركت كنند.





از سوي ديگر ايدئولوژي و فرهنگ در يك داد و ستد سازنده و جلو برنده به يكديگر ياري مي رسانند. هر گاه كسي به مقررات اجتماعي و ديني و معيارهاي پذيرفته شده جامعه، عمل نمايد، به فرهنگ جامعه پاي بند بوده و سعي نموده است عملاً آن را رعايت كند، و هر چه به اين مقررات بيشتر پاي بند و عامل باشند فرهيخته تر و با فرهنگ تر خواهد بود.

در دنياي كنوني با كوچكتر شدن جهان و رشد و سرعت تبادل اطلاعات، ضمن اينكه امكان بهره گيري از فرهنگ ديگران وجود دارد، خطر دست كشيدن از موازين و فرهنگ خودي و استحاله فرهنگي نيز وجود دارد. ايدئولوژي در چنين جايي ـ با اينكه از عناصر دروني فرهنگ است ـ كمك مي كند تا فرهنگ هويت و استقلال خود را حفظ نمايد، و مواد زايد و مضري كه به نام فرهنگ از سوي بيگانه هجوم مي آورد را دفع نمايد و به صاحبان فرهنگ بگويد به خود متكي باشند و درصدد نقد واردات باشند نه رد مطلق و نه پذيرش و تسليم يكسره.